Σ. Καργάκος:"Τα μάρμαρα δεν σκουριάζουν"

Ο Ιππόλυτος Ταίν στον οποίο οφείλουμε τον πολυχρησιμοποιημένο όρο «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» (κατά μετάφραση Εμμ. Ροΐδη) είχε γράψει ότι «η παιδαγωγική είναι μία από τις μεγαλύτερες ανοησίες της εποχής μας, αλλά ας μην το λέμε πολύ δυνατά, γιατί υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που ζουν από αυτή»! Ας σκεφτούμε τη «Μεγάλη Στρατιά» παιδαγωγών-συμβούλων, σπουδαιοθεσιτών και σπουδαιομίσθων που σιτίζονται στο υπουργείο υπνοπαιδείας. Ας σκεφθούμε τους εκατοντάδες διδάσκοντες την παιδαγωγική και τα περί αυτήν συναφή στις δεκάδες ανώτερες και ανώτατες σχολές. Ίσως υπερβαίνουν όλοι αυτοί την χιλιάδα. Και όλοι συγγράφουν βιβλία ογκώδη, κατάλληλα για άρση βαρών, αλλά κατά το πλείστον ακατάλληλα για άρση, δηλαδή ανύψωση μυαλών. Και πρωτίστως του νεανικού ήθους.

Ως βαρύτατα φορολογούμενος – κι όχι πια ως παλαιός παιδαγωγός -, απλώς διερωτώμαι: Με τόσες παιδαγωγικές σχολές, με τόσους διδάσκοντες μοντέρνα παιδαγωγικά συστήματα, κατά πόσον ανέβηκε πνευματικά και ηθικά η στάθμη των σχολείων και των σχολών μας; Μη δα τα πανεπιστημιακά μας δεν βρίσκονται κοντά στο επίπεδο των αντιστοίχων της Κεντρώας Αφρικής; Το ήθος των νέων μας ανήλθε ή κατήλθε; Ποιο το επίπεδο της κοινωνικής τους συμπεριφοράς; Και, γενικότερα, ο πήχυς των επιδόσεων κατ’ έτος ανέρχεται ή κατέρχεται;

Δεν καταδικάζω την παιδαγωγική για την κατολίσθηση αυτή. Έχω γράψει αναρίθμητα άρθρα για την Μοντεσσόρι, τον Πισταλότσι και για πολλούς άλλους. Τώρα μάλιστα εντρυφώ στα δοκίμια του σπουδαίου Αμερικανού Χένρυ Θόρω (Thoreau, 1817-1862). Πάντως, σαν τον Κάτωνα, hoc censeo, τούτω φρονώ: ό,τι έχει λεχθεί στην Ξενοφώντεια «Κύρου παιδεία», στον Ισοκράτειο λόγο: «Προς Δημόνικον», την Πλουτάρχεια διατριβή «Περί παίδων αγωγής» και την περίφημη του Μεγάλου Βασιλείου επιστολή «Προς τους νέους…», παραμένει και σήμερα ακατάλυτο, απαρασάλευτο. Η μελέτη των κειμένων αυτών είναι που με βοήθησε στα πρώτα νεανικά μου δοκίμια να γράψω τη φράση που αποτέλεσε επί 35 χρόνια διδακτική μου αρχή: «Στο παιδί δεν απλώνουμε χέρι. του δίνουμε το χέρι.»

Σήμερα είμαι πολύ προβληματισμένος. Κατά τις δεκαετίες που πέρασαν, τι προσέφερε το ευφημιστικά λεγόμενο υπουργείο Παιδείας; Τίποτε άλλο από ζημιά. Και στα τελευταία χρόνια η ζημιά από παλαβομάρες «άρες μάρες, κουκουνάρες» έγινε πιο μεγάλη κι από την τρύπα του όζοντος. Το ότι το σχολείο όζει, ζέχνει είναι παγκοσμίως γνωστό. Και διερωτώμαι αφελώς: ό,τι κάνει ζημιά, γιατί να συντηρείται, γιατί να διατηρείται; Ο Χριστός δεν το είπε για πλάκα αυτό που αναφέρει στο Ευαγγέλιό του ο Ματθαίος: «Παν δένδρον μη ποιουν καρπόν καλόν εκκόπτεται και εις πυρ βάλλεται» (3 παρ. 10). Το ευφημιστικά λεγόμενο υπουργείο Παιδείας είναι σαν την άκαρπη συκιά η οποία πάλι, κατά τον Ματθαίο (21 παρ. 19) εισέπραξε την κατάρα του Χριστού: «Μηκέτι εκ σου καρπός γένηται εις τον αιώνα. Και εξηράνθη παραχρήμα (=αμέσως) η συκή»!

Ο Χριστός στο πρώτο απόσπασμα λέγει σαφώς ότι θέλει κόψιμο και κάψιμο «παν δέντρον μη ποιουν καρπον καλόν». Τι το καλό προσέφερε το υπουργείο αυτό; Μήπως εξ αυτού δεν «ερρύη τα φαύλα»; Από αυτό δεν άρχισε ο γλωσσικός μας αφανισμός και η εθνική και η ηθική μας υπομείωση; Μήπως από αυτό και από τα παρασαρκώματά του δεν ξεκινούν κάθε χρόνο σκανδαλώδεις ή συνδικαλιστικές καταστάσεις που μας οδηγούν στον αφελληνισμό και στον ανθελληνισμό; Κι αν ακόμη παράγεται κάποιο έργο στα σχολειά μας, τούτο οφείλεται στην ευψυχία κάποιων εκπαιδευτικών που συχνότατα τίθενται υπό διωγμόν.

Το ερώτημα, και τι θα γίνει με την παιδεία χωρίς υπουργείο Παιδείας, παραπέμπει στο Καβαφικό «Και τώρα τι θα γένουμεν χωρίς βαρβάρους;» Οι βάρβαροι μπορεί να «ήσαν μια κάποια λύση» αλλά το «εξευρωπαϊσμένο» υπουργείο μας δεν προσφέρει καμμία λύση. Απεναντίας στα υπάρχοντα προβλήματα προσθέτει κι άλλα, έτσι που το ελληνικό σχολείο να γίνεται «πληγή από φρικτό μαχαίρι», για να εκφραστούμε πάλιν καβαφικώς. Κάποιοι μ’ ερωτούν ποια λύση προτείνω εγώ. Απαντώ: πρώτον, αυτή που πρότεινε ο Χριστός. Δεύτερον, στη θέση της καταραμένης συκιάς να φυτευθεί φυτό που να παράγει καρπόν ελληνικό. Φυτό που ως καρπούς παράγει «γασμούλους» δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει ποτέ στην Ελλάδα. Όσο κι αν ποτίζεται με ξένα λύματα. Το ελληνικό χώμα ξέρει να αντιστέκεται, γιατί αυτό είναι ποτισμένο με αίμα ελληνικό. Κάποτε, οι σκληρά προπονούμενοι για Αριστεροί, τραγουδούσαν εν χορώ τον στίχο –σε μουσική Θεοδωράκη - του Γιάννη Ρίτσου: «Σ’ αυτά εδώ τα μάρμαρα ξένη σκουριά δεν πιάνει…» τώρα τραγουδούν άλλα. Μπορεί οι βλαστοί της «νέας παιδείας» να μπογιατίζουν τα μάρμαρα, αλλ’ αυτά εις πείσμα των καιρών αντιστέκονται. Δεν λένε να σκοριάσουν…!