ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ: ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΡΗΜΟΚΛΗΣΣΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Ἡ Ἀθήνα καὶ πρὶν Χριστοῦ καὶ μετὰ Χριστὸν εἴτανε θρησκευτικὴ πολιτεία. Τὸν καιρὸ ποὺ ἦρθε ὁ Παῦλος ἐδῶ πέρα ἀπὸ τὴ Βέροια, εἶδε πὼς ἡ πολιτεία εἴτανε γεμάτη εἴδωλα, «κατείδωλος», καὶ στὸ κήρυγμα ποὺ ἔκανε στὸν Ἄρειο Πάγο, εἶπε πὼς εἶχε τοὺς Ἀθηναίους γιὰ πολὺ θρήσκους: «ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατὰ πάντα ὡς δεισιδαιμονεστέρους ὑμᾶς θεωρῶ». Θρῆσκοι σταθήκανε καὶ στὴν καινούρια θρησκεία τοῦ Χριστοῦ, ποὺ σπάρθηκε ἀπὸ τὸν Παῦλο, καὶ τὰ πρῶτα χρυσὰ στάχια ποὺ ἔβγαλε ἡ Ἀθήνα εἴτανε ὁ ἅγιος Ἱερόθεος, ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καὶ μία γυναίκα ποὺ τὴ λέγανε Δάμαρη. Ὁ ἅγιος Ἱερόθεος εἶναι μυστηριώδης ἅγιος, κρυφὸς μυσταγωγός· ὁ ἅγιος Διονύσιος τὸν λέγει δάσκαλό του, καὶ « οὐχὶ μόνον μαθόντα, ἀλλὰ παθόντα τὰ θεῖα». Στὴν Ἀθήνα δὲν ὑπῆρχε ἐκκλησιὰ οὔτε στ’ ὄνομα τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου, οὔτε στ’ ὄνομα τοῦ ἁγίου Διονυσίου. Τὰ τελευταῖα χρόνια χτίσθηκε ἡ μεγάλη ἐκκλησία τοῦ πολιούχου Ἀρεοπαγίτου καὶ ζωγραφίσθηκε χάρη στὸν ἀκαταπόνητο Κώστα Κοτζιᾶ, ποὺ εἴτανε τότε ὑπουργός. Τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου βρίσκεται μονάχα ἕνα γυναικεῖο μοναστηράκι κοντὰ στὰ Μέγαρα. Οἱ Ἀθηναῖοι δὲν γνωρίζουνε κἄν τ’ ὄνομά του. Ἄλλος ἀρχαῖος ἅγιος γεννημένος στὴν Ἀθήνα εἶναι ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀθηναῖος ὁ ἀναχωρητής, ποὺ πῆγε καὶ ἀσκήτεψε τὸν καιρὸ τῶν διωγμῶν «ἐν τῷ ὄρει τῆς Θράκης εἰς τὴν ἔρημον τὴν οὖσαν, ἐπέκεινα τῶν Χετταίων». Αὐτὸ τὸ βουνὸ λεγότανε μὲν τῆς Θράκης, μὰ βρισκότανε στὴν Ἀφρική. Ὁ ἅγιος Μᾶρκος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον φοβεροὺς ἀναχωρητές, γιατί ἀσκήτεψε στὴν πιὸ μακρυνὴ καὶ στὴν πιὸ ἄσπλαχνη ἔρημο, ἐνενήντα χρονῶν ἡμέρες, χωρὶς νὰ δεῖ ἄνθρωπο, καὶ κοιμήθηκε ἑκατὸ δέκα χρονῶν. Κι' αὐτὸν δὲν τὸν ἔχουνε ἀκουστὰ οἱ Ἀθηναῖοι.
Ἡ Ἀθήνα ἔβγαλε πλῆθος ἄλλους ἁγίους. Ἀνάμεσά τους εἶναι ὁ ἅγιος Μηνᾶς ὁ Καλλικέλαδος, ἡ ἁγία Φιλοθέη καὶ ὁ Μιχαὴλ ὁ Κηπουρὸς ὁ λεγόμενος Μπακνανᾶς, ποὺ ἀποκεφαλίσθηκε γιὰ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ. Ἀπ' αὐτοὺς τοὺς τρεῖς μονάχα ἡ ἁγία Φιλοθέη ἔχει μίαν ἐκκλησιὰ ἔξω ἀπ' τὴν Ἀθήνα, οἱ ἄλλοι δυὸ δὲν ἔχουνε.